طرح کسب و کار یا بیزینس پلن در واقع توضیحات نوشته شده ای از آینده ی کسب و کار شماست. سندی که برنامه های شما و چگونگی اجرای آنها را در بر دارد. اگر تا به حال روی کاغذ پاره ای درباره ی یکی از استراتژی های کسب و کار خود، چیزی را یاد داشت کرده اید، در واقع یک طرح یا نمونه ی ساده ای از آن را نوشته اید. در ادامه با یوکن همراه باشید.
طرح کسب و کار به نویسنده و خواننده ی طرح کمک می کند تا مجموعه ای از وظایف را به اجرا بگذارند. این طرح ها مورد استفاده ی کارآفرینانی قرار می گیرد که به دنبال جذب سرمایه هستند؛ کسانی که قصد دارند چشم انداز خود را به یک سرمایه گذار احتمالی نشان دهند. طرح کسب و کار همچنین توسط شرکت هایی مورد استفاده قرار می گیرد که به دنبال جذب نیروی کار مخصوص، کسب و کار جدید، قرارداد با تامین کنندگان و غیره هستند؛ برخی نیز برای مدیریت بهتر شرکت خود از بیزینس پلن استفاده می کنند.
با این اوصاف، یک طرح کسب و کار شامل چه چیزهایی می شود و چگونه می توان نمونه ای از آن را تدوین کرد؟ به سادگی باید گفت که یک طرح کسب و کار در واقع اهداف تجاری شما، استراتژی هایی که برای رسیدن به آنها مورد استفاده قرار می گیرد، مشکلات احتمالی و راه حل های پیشنهادی برای آنها، زیرساخت سازمانی کسب و کار و در نهایت، میزان سرمایه ی مورد نیاز برای تامین مالی تا زمان سودآوری لازم را در بر می گیرد و اطلاعاتی از این دست را به خواننده ی خود منتقل می کند.
اگر بتوانید چنین طرحی را تدوین کنید، حقیقتا تاثیرگذار خواهد بود. یک طرح کسب و کار خوب از یک مجموعه دستورالعمل های کلی در بخش محتوای اصلی و فرم پیروی می کند. یک طرح کسب و کار از سه بخش اساسی تشکیل شده است:
- بخش اول مفهوم کسب و کار است؛ جایی که شما در آن به توضیح صنعت، زیرساخت کسب و کار، محصول یا خدمات و چگونگی دستیابی به اهداف می پردازید.
- بخش دوم بخش بازار است؛ که در آن به آنالیز مشتری های احتمالی می پردازید. باید مشخص کنید که مشتری های شما چه کسانی هستند، کجا زندگی می کنند و به چه دلیلی محصول شما را خریداری خواهند کرد؟ شما همچنین در این بخش باید به رقیبان خود بپردازید و نحوه ی رقابت با آنها را توضیح دهید.
- بخش سوم منابع مالی است که درآمد و صورت جریان وجوه نقد، ترازنامه و دیگر معیارهای مالی را شامل می شود. تدوین این بخش به کمک حسابدار و یک برنامه ی نرم افزاری مناسب نیاز دارد.
این سه بخش اساسی را به قسمت های کوچک تر تقسیم کنید؛ یک طرح کسب و کار از 7 مولفه ی کلیدی تشکیل می شود:
- خلاصه ی برنامه های اجرایی
- شرح کسب و کار
- استراتژی های بازار
- تحلیل رقبا
- برنامه ی طراحی و توسعه
- برنامه ی عملکرد و مدیریت
- فاکتورهای مالی
علاوه بر تمام اینها، یک طرح کسب و کار باید از یک جلد، عنوان و فهرست مندرجات نیز برخوردار باشد.
طرح کسب و کار شما باید چه حجم و اندازه ای داشته باشد؟
این مساله به مدل کسب و کار و نیاز شما بستگی دارد. یک طرح کسب و کار مفید می تواند در اندازه ی مختلفی ارائه شود؛ از یک خط خطی در پست یک تکه کاغذ گرفته تا طرح های جزئی ویژه با بیش از 100 صفحه. یک طرح کسب و کار به صورت میانگین، مشتمل بر 15 تا 20 صفحه است؛ اما برای درج جزئیات بیشتر می توان به تعداد صحفات آن اضافه کرد.
همه چیز به مدل و طبیعت کسب و کار شما بستگی دارد. اگر مفهوم ساده تری دارید، می توانید تنها در چند کلمه آن را بیان کنید. از طرف دیگر، اگر مدل کاملا جدیدی از کسب و کار یا صنعت را ارائه می کنید، به توضیحات بیشتری نیاز دارید تا پیام خود را به درستی انتقال دهید.
هدف از تدوین طرح کسب و کار نیز در طول و دراز بودن آن نقش دارد. اگر به دنبال منابع مالی هنگفتی هستید تا یک کسب و کار پر خطر را راه اندازی کنید، باید توضیحات بیشتری را ارائه دهید تا خواننده ی خود را متقاعد کنید. اگر قصد دارید از طرح کسب و کار برای اهداف داخلی و مدیریت اجرایی استفاده کنید، یک طول میانگین برای آن کفایت می کند.
چه کسانی به طرح کسب و کار نیاز دارند؟
می توان گفت کسانی که قصد ورود به عرصه ی تجارت را ندارند، به اینگونه از طرح ها نیز نیازی نخواهند داشت. افراد برای شروع یک سرگرمی یا دلخوشی از طرح کسب و کار استفاده نمی کنند. اما کسانی که قصد راه اندازی یا گسترش یک کسب و کار پر خطر را دارند که به منابع مالی بسیار، انرژی یا زمان نیاز دارد و به دنبال بازگشت سرمایه هستند، باید زمان زیادی را برای تدوین یک طرح کسب و کار مناسب و دقیق اختصاص دهند.
کسب و کارهای نوپا. قدیمی ترین طرح های کسب و کار توسط کارآفرینانی نوشته می شد که به دنبال جذب سرمایه برای راه اندازی کار جدید خود بودند. بسیاری از شرکت های بزرگ و خوب حال حاضر، کار خود را از روی کاغذ شروع کردند؛ این کاغذ در واقع همان طرحی است که قرار بود سرمایه گذاران را قانع کند تا سرمایه ی مورد نیاز برای دستیابی به اهداف را در اختیار آنها قرار دهد.
بیشتر مطالبی که درباره ی طرح کسب و کار نوشته می شود، صاحبان کسب و کارهای نوپا را مد نظر قرار داده است؛ یک دلیل خوب برای آن وجود دارد: کارآفرینان به عنوان کسانی که در نوشتن طرح کسب و کار احتمالی خود کمترین تجربه را دارند، بیشتر از همه قدردان این راهنمایی ها هستند. با اینحال، اشتباه است اگر فکر کنیم که تنها استارتاپ ها به طرح کسب و کار نیاز دارند. صاحبان کسب و کارها در تمامی مراحل و شرایط شرکت خود به این طرح ها نیاز دارند؛ خواه به دنبال جذب سرمایه باشند و خواه در جستجوی راهی برای سرمایه گذاری روی شرکت های دیگر.
شرکت های تاسیس شده ای که به دنبال کمک هستند. تمام طرح های کسب و کار توسط کارآفرینان نیازمند نوشته نمی شود. بسیاری از آنها توسط افراد یا شرکت هایی نوشته می شود که از مراحل آغازین راه اندازی کسب و کار خود فاصله گرفته اند. برای مثال، WalkerGroup/Designs را در نظر بگیرید. این شرکت در زمینه ی طراحی فروشگاه برای خرده فروشان بزرگ فعالیت می کرد که بنیانگذار آن، یعنی کن واکر ایده ی جدیدی را مطرح کرد؛ ایده ی علامت تجاری برای تولیدکنندگان پوشاک و دیگران با نماد 01-01-00 که در واقع خلاصه ای از ورود به هزاره ی جدید است. واکر قبل از شروع طرح دشوار و هزینه بر جهانی سازی علامت تجاری، از یک طرح کسب و کار برای تکمیل پیش بینی فروش و قانع کردن خرده فروش های بزرگ استفاده می کرد. این مساله کمک کرد تا رویکرد پر خطر او با موفقیت مواجه شود.
این سرمایه گذاری هایی که در میانه ی راه شرکت صورت می گیرد نیز به دنبال جذب منابع مالی برای گسترش کار است؛ دقیقا به همان شکلی که در استارتاپ ها وجود دارد. اما مبالغ مورد نیاز آنها بیشتر است و البته که سرمایه گذاران نیز مشتاق تر هستند. آنها نیاز به یک طرح نوشته شده را احساس می کنند که برای کمک به مدیریت و کسب و کاری که به سرعت در حال رشد است، ضروری به نظر می رسد. علاوه بر این، یک طرح کسب و کار به عنوان یک ابزار قدرتمند برای انتقال ماموریت و چشم اندازهای کسب و کار به مشتریان، تامین کننده ها و دیگر افراد موثر نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
یک چک لیست را برای به روز رسانی طرح خود تهیه کنید.
در ادامه با هفت دلیلی آشنا می شوید که از اهمیت به روز رسانی طرح کسب و کار خبر می دهد. اگر حتی یکی از این موارد با شرایط شما تطابق دارد، پس باید هرچه سریع تر، طرح خود را به روز رسانی کنید.
- دوره ی جدید مالی به زودی فرا می رسد. شما باید طرح خود را به صورت سالانه، فصلی و یا حتی ماهانه (اگر حوزه ی فعالیتی شما به سرعت دچار تغییر می شود) به روز رسانی کنید.
- شما به تامین مالی نیاز دارید. کسانی که تامین مالی شما را به عهده دارند، به یک طرح به روز رسانی شده نیاز دارند تا در تصمیم گیری به آنها کمک کند.
- وضعیت بازار دائما در حال تغییر است. سلیقه ی متغیر ارباب رجوع ها، تثبیت گرایشات در میان مشتریان و قانون گذاری های جدید نشان می دهند که هرچه سریع تر، طرح خود را به روز رسانی کنید.
- شرکت شما در حال توسعه است و یا قصد راه اندازی محصول، تکنولوژی، خدمات یا مهارت جدیدی را دارد. اگر کسب و کار شما از زمان تدوین بیزینس پلن تا به حال تغییراتی داشته، پس زمان به روز رسانی آن فرا رسیده است.
- احتمالا تغییراتی در موقعیت های مدیریتی شما صورت گرفته است. بنابراین باید اطلاعات به روز رسانی شده ای را درباره ی اهداف و مدل کسب و کار در اختیار مدیران جدید قرار دهید.
- شرکت شما از یک موقعیت جدید مثل تغییر محل کار، عبور از تعداد 1 میلیون فروش یا استخدام صدمین کارمند برخوردار شده است.
- طرح کسب و کار قدیمی به خوبی بازتاب دهنده ی شرایط فعلی شما نیست. شاید در تدوین طرح قبلی روند درستی را پیش نگرفته اید و شاید هم همه چیز با سرعتی بیشتر از آنچه که تصور می کرده اید تغییر کرده است. با اینحال اگر در هر شرایطی هستید که طرح کسب و کار شما با شرایط فعلی همخوانی ندارد، باید دوباره طرح را بازنویسی کنید.
پیدا کردن یک طرح مناسب
مولفه های بیشماری در طرح های کسب و کار با هم مشترک هستند که از میان آنها می توان به طرح جریان نقدی و برنامه های بازاریابی اشاره کرد. برخی اهداف نیز در میان آنها مشترک است؛ مثل افزایش پول یا قانع کردن افرادی برای شریک شدن در شرکت. اما طرح های کسب و کار به تناسب عرصه های متفاوت تجارت با هم فرق دارند.
طرح کسب و کار شما به نوع فعالیت و نیازی که به آن دارید، بستگی دارد. طرح های کسب و کار از لحاظ طول، ظاهر، جزئیات محتوا و تاکیدات متفاوتی که در جوانب مختلف دارند، نسبت به هم متفاوت هستند.
انتخاب های شما در تدوین طرح کسب و کار، تاثیر قدرتمندی را بر شکل کلی طرح دارد. طرحی که تدوین می کنید باید معرف شما و کسب و کارتان باشد. زمانی که یک لباس را برای یک رویداد مهم انتخاب می کنید، احتمالا به گزینه هایی فکر می کنید که بهترین ظاهر شما را به نمایش بگذارد. از همین زاویه به طرح خود نگاه کنید. تمامی جوانب مثبت کسب و کار خود را به نمایش بگذارید و مطمئن شوید که برداشت خوبی از آنها صورت می گیرد.
انواع مختلف طرح کسب و کار
طرح های کسب و کار را می توان به چهار دسته ی مختلف تقسیم کرد. برخی از طرح ها بسیار کوتاه هستند که از آنها با نام مینی پلن یا طرح های کوچک یاد می شود. طرح های عملی، طرح های معرفی و طرح های الکترونیکی نیز سه دسته ی دیگر را تشکیل می دهند. تدوین هر کدام از این برنامه ها به میزان تلاش و زمان متفاوتی نیاز دارد و نتایج آنها نیز به نسبت با هم متفاوت است. لازم به ذکر است که طرح هایی که به صورت استادانه تدوین می شوند، ضامن نتیجه بخش بودن آن نیستند.
- مینی پلن یا طرح کوچک. طرح های کوچک از یک تا 10 صفحه دارند و در تدوین جزئیاتی مثل مفهوم کسب و کار، نیازهای مالی، برنامه های بازاریابی و شرایط مالی مثل صورت جریان وجه نقد، اوضاع درآمد و ترازنامه، تلاش کمتری صورت می گیرد. این مدل از طرح ها می توانند مفهوم کسب و کار یا میزان علاقه ی شرکای احتمالی را سریع تر منتقل کند.
به یاد داشته باشید که در استفاده از این طرح دچار اشتباه نشوید. طرح های کوچک به منظور خلاصه کردن طرح های طولانی به وجود نیامده اند. اگر مدل کسب و کار شما به گونه ایست که باید یک طرح کامل و طولانی را ارائه کنید، اما به جای آن یک طرح کوچک را به سرمایه گذار احتمالی خود معرفی کنید، ممکن است که پیام اشتباهی را به آنها انتقال دهید.
- طرح های عملی. طرح های عملی در واقع ابزاری برای به کار انداختن و اجرای کسب و کار هستند. جزئیات این طرح ها طولانی بوده اما بخش معرفی آن کوتاه تر است. تدوین اینگونه از طرح ها نیز همانند طرح های کوچک، به بیان غیر رسمی و صادقانه نیاز دارد.
در طرح هایی که برای موارد داخلی مورد استفاده قرار می گیرد، برخی از مولفه ها حذف می شود. برای مثال، شما احتمالا ترجیح می دهید که رزومه ی مدیران اجرایی اصلی خود را در این طرح قرار ندهید. علاوه بر این، لازم نیست که مواردی همچون تصاویر محصولات را در طرح های عملی بگنجانید.
برخی استانداردهای نوشتاری نیز در اینگونه از طرح ها متفاوت است. برای مثال، لزومی ندارد که طرح خود را روی کاغذهای با کیفیت پرینت بگیرید و صحافی شیکی را برای آن انتخاب کنید. یک طرح عملی با جلد ساده و عنوان طرح کسب و کار می تواند همان نتیجه ی مورد نظر شما را در بر داشته باشد.
گنجاندن آمار و ارقام داخلی از بخش های اساسی طرح های عملی است. غیر رسمی بودن اینگونه از طرح های کسب و کاری باعث می شود که در تدوین آن، دقت چندانی صورت نگیرد؛ برای مثال، ایرادهای تایپی، تایید کامل سبک کسب و کار، تعدد و تکرار فرمت تاریخ و غیره از جمله ی آنهاست. این سند در واقع به لباس قدیمی دم دستی شباهت دارد که در روزهای تعطیل برای رفتن به دفتر خود می پوشید و فرقی نمی کند که چه شمایلی داشته باشد. این طرح برای استفاده شدن تهیه می شود و نیازی به زیبا سازی ندارد.
- طرح های معرفی. تدوین اینگونه از طرح ها، برخلاف طرح های عملی به تلاش و دقت زیادی نیاز دارد. طرح های معرفی برای ارائه به بانک ها، سرمایه گذاران و کسانی که در خارج از شرکت فعالیت می کنند، مناسب خواهد بود.
تقریبا تمام اطلاعاتی که در طرح معرفی کسب و کار گنجانده می شود، همان مواردی است که در طرح های عملی نوشته می شود؛ اما سبک و سیاق آن به شکل دیگری خواهد بود. برای مثال، باید از مجموعه لغات استاندارد تجاری استفاده کنید، اصطلاحات غیررسمی را از آن حذف کنید، کلمات خلاصه شده یا خیابانی که در محیط کار استفاده می شود، در اینگونه از طرح ها جایی ندارند. به یاد داشته باشید که خواننده های این طرح ها با نوع عملیات شما آشنا نیستند. برخلاف طرح های عملی که به عنوان یادآوری مورد استفاده قرار می گیرد، این طرح ها برای معرفی کسب و کار شما کاربرد دارند.
علاوه بر این، باید برخی مولفه های دیگر را به آن اضافه کنید. سرمایه گذاران تاکید دارند که درباره ی اوضاع رقابتی و خطرهای نوع کسب و کار شما اطلاعات بیشتری را کسب کنند. بدین ترتیب، اگر به بخش هایی از اهمیت آن اشاره کرده اید، باید به این نگرانی ها رسیدگی کرده و اطلاعات بیشتری را فراهم کنید.
تفاوت بزرگ میان طرح های معرفی و عملی، جزئیات مربوط به ظاهر آنهاست. پرینتر معمولی اداره ی شما می تواند طرح های عملی را پرینت کند؛ اما طرح های معرفی باید با پرینترهای با کیفیت رنگی چاپ شود. علاوه بر این، باید صحافی مناسبی برای آن در نظر گرفته شود تا خواندن آن را ساده تر کند. بهتر است از طرح های گرافیکی مثل نمودار، گراف، جدول و تصویر سازی نیز استفاده کنید.
برای تدوین طرح های معرفی، دقت بیشتری را به کار بگیرید. یک اشتباه کوچک در آنها باعث می شود که برداشت اشتباهی از شما صورت بگیرد. در اولین وهله، خواننده متوجه می شود که چندان با دقت نیستید. برای مثال، اگر در خلاصه ی طرح خود به نیاز مالی معادل 40.000 دلار اشاره کرده اید، اما در بخش معرفی صورت جریان وجوه نقد، مبلغ 50.000 دلار را عنوان کرده اید، باید بدانید که خطایی صورت گرفته است؛ شما به روز رسانی بخش خلاصه را فراموش کرده اید. خواننده ای که از او درخواست منابع مالی کرده اید، به این نکات ریز توجه ویژه ای را نشان می دهد.
- طرح های الکترونیکی. اکثر طرح های کسب و کاری با استفاده از کامپیوترها تدوین می شود و سپس روی کاغذ پرینت گرفته می شود. اما این روزها، این روند در حال تغییر است و اطلاعاتی که روی کاغذها منتقل می شد، در حال حاضر از طریق همان کامپیوترها ارسال می شود. بنابراین، باید نسخه ی الکترونیکی طرح کسب و کار خود را نیز فراهم کنید. اینگونه از طرح ها برای معرفی در میان گروهی از افراد که از کامپیوتر متصل به پروژکتور استفاده می کنند، دشوار است. شما باید رضایت سرمایه گذار احتمالی را جلب کنید؛ بنابراین باید دقت بیشتری را در ارائه ی اینگونه از طرح ها به کار بگیرید.
سایر مطالب مرتبط با این مقاله را می توانید از لینک زیر دنبال کنید :
"راهنمای گام به گام برای تدوین بیزینس پلن یا طرح کسب و کار"
منبع: entrepreneur
